Znakowanie psów i kotów
Prostym i mało kosztownym działaniem można skutecznie:
- Zmienić sytuację zwierząt bezdomnych w Polsce, dzięki ich znakowaniu,
- pomóc zwierzętom oraz nowym opiekunom psów i kotów, dzięki prowadzeniu rejestru hodowli.
Dlaczego trwałe znakowanie?
Już najwyższy czas na wprowadzenie obowiązkowego trwałego znakowania psów i kotów.
Od dawna wiadomo, że oznakowanie wszystkich psów i kotów znacznie zmniejszy zjawisko bezdomności zwierząt w Polsce. Potwierdziły to wyniki kontroli przeprowadzonej przez NIK w 2016 roku (nr P/16/058), której jednym z najważniejszych wniosków jest ten, że wiemy co zrobić by rozwiązać problem bezdomności zwierząt – znakować i kastrować. Ówczesny Prezes NIK w szczególności wniosek ten oparł na kontroli przeprowadzonej w Gminie Suchy Las, która na swoim terenie wprowadziła uchwałą obowiązkowe znakowanie psów.
Obecnie, pomimo przekazania gminom opieki nad zwierzętami bezdomnymi i zapobiegania bezdomności zwierząt, nadal borykamy się z problemem zagubionych, porzuconych czy niechcianych zwierząt. Gminy wydając więcej pieniędzy na realizację tych zadań poprawiły sytuację psów, w szczególności umieszczając je w schroniskach, jak też znakując i kastrując. Znacznie mniej na terenie Polski spotyka się błąkających psów, choć daleko jeszcze do rozwiązania problemu.
Ponadto, istotnym problemem stało się obciążenie całymi kosztami udzielania pomocy zwierzętom bezdomnym podstawowych jednostek samorządu terytorialnego. W szczególności dotyczy to mniejszych gmin, których nie stać na prowadzenie schroniska, a nawet jeśli stać pojawia się znaczący opór przed przeznaczaniem pokaźnych środków na opiekę nad zwierzętami, w sytuacji kiedy sprawcą problemu jest dotychczasowy opiekun zwierzęcia.
Znakowanie zwierząt jest odpowiedzią na potrzebę zdywersyfikowania koniecznych działań i pokazania osobom, które chcą mieć zwierzę domowe, że oprócz wielu działań, do których są zobowiązani, w tym wykonania szczepień przeciwko wściekliźnie, powinni również zwierzę oznakować.
Psy, jak i koty przemieszczają się na duże odległości, co powoduje, że nieoznakowane zwierzę jest faktycznie nieodnajdywalne. Zadania polegające na prowadzeniu biur zwierząt znalezionych, przekazane starostom, a więc w założeniu realizowane na terenie powiatu nie zostały wdrożone. Prawdopodobnie żaden starosta nie prowadzi na BIPie takiej zbiorczej informacji.
Niestety nadal sytuacja kotów jest bardzo zła – o problemach tych zwierząt w następnym punkcie, jednak w tym miejscu warto wskazać, że koty wychodzące, bezdomne i wolno żyjące są bardzo trudno miedzy sobą rozpoznawalne. Otrzymujemy szereg zgłoszeń np. o próbie przeprowadzenia zabiegu kastracji (otworzeniu przez lekarza powłok brzusznych) u kotki, która już wcześniej została poddana takiemu zabiegowi, a później okazuje się, że jest to kotka wychodząca, tylko lekkomyślny opiekun jej nie oznakował.
Zwierzęta znalezione, które zostały uprzednio oznakowane wracają od razu do dotychczasowego opiekuna.
Dodatkowo, istotne znaczenie ma też dodatkowy skutek oznakowania wszystkich psów i kotów – ograniczenie działalności nielegalnych hodowli, które znacząco zwiększają liczbę zwierząt bezdomnych. Wpłynie to także na lepszą kontrolę przeprowadzania szczepień przeciwko wściekliźnie.
Podsumowując – trwałe znakowanie to metoda na znaczące zmniejszenie liczby zwierząt bezdomnych, przeniesienie części odpowiedzialności za zwierzę na opiekuna, a znalezione zwierzęta od razu wracają do domów.
Obecna sytuacja prawna i faktyczna
Gminy są upoważnione do wprowadzenia planu znakowania zwierząt domowych na swoim terenie w Programach opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt, będących aktami prawa miejscowego. Jest to zadanie o charakterze fakultatywnym, jednak coraz więcej gmin plan taki wprowadza. Kwestie te reguluje art. 11a ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz.U. 2022 poz. 572).
Obecnie nie istnieją przepisy regulujące prowadzenie baz zwierząt oznakowanych, bazami takimi są: www.safe-animal.eu, www.identyfikacja.pl, www.cbdzoe.pl, nrod.pl.
Prawdopodobnie baz będzie przybywać, jak też będą one miały różny charakter. CBDZOE to baza również hodowli i reproduktorów, w przeciwieństwie do SAFE-ANIMAL, która jest prowadzona przez organizację pozarządową, a jej głównym celem jest wspieranie działań na rzecz zwierząt. Ponadto, została utworzona baza Europetnet – stworzona przez grupę krajowych i lokalnych ( stowarzyszeń z całej Europy, które rejestrują informacje o właścicielach zwierząt domowych zidentyfikowane za pomocą transpondera (mikroczipa).
W niektórych krajach Unii Europejskiej wprowadzono obowiązek znakowania zwierząt domowych – możliwość skorzystania z dobrych praktyk, np. Belgii – baza dla psów www.dogid.be i baza dla kotów www.catid.be. Obowiązkowe jest też czipowanie psów w Austrii heimtierdatenbank.ehealth.gv.at.
Skorzystanie z dobrych praktyk umożliwi zapoznanie się z przepisami dotyczącymi znakowania zwierząt gospodarskich na zasadach określonych przez UE. Oczywiście większość przepisów zawartych w ustawie z dnia 2 kwietnia 2004 r. o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt (Dz.U. 2021 poz. 1542) nie będzie adekwatnych do potrzeb rejestracji psów i kotów, jednak warto zwrócić uwagę na przyjęcie oddzielnej ustawy. Moim zdaniem właściwym rozwiązaniem będzie przyjęcie ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji psów i kotów.
Obowiązek oznakowania psów i kotów (oraz fretek) został wprowadzony na terenie UE w związku z przemieszczaniem tych zwierząt. Oznakowanie elektroniczne jest jedyną metodą oznakowania zwierzęcia zapewniającą, że dokumenty dotyczące szczepień przeciwko wściekliźnie dotyczą właśnie tego zwierzęcia, zwłaszcza, że fakt ten jest potwierdzany przez lekarza weterynarii przez prowadzenie do paszportu numeru mikroczip i informacji o szczepieniu. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 576/2013 z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie przemieszczania o charakterze niehandlowym zwierząt domowych oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 998/2003 (OJ L 178, 28.6.2013, p. 1–26).
Na czym polega trwałe znakowanie zwierząt?
Mowa o wprowadzeniu pod skórę zwierzęcia mikroczipa (określanego też jako transponder), którego numer wraz z informacją o zwierzęciu oraz danymi opiekuna zostaną umieszczone w ogólnokrajowej bazie zwierząt oznakowanych. Istotne jest więc nie tylko zapewnienie by zwierzę zostało oznakowane, ale także by zapewnić możliwość wprowadzenia danych do odpowiednio przygotowanej i dostępnej bazy. Oznakowanie powinno zostać wykonane odpowiednim typem mikroczipa.
Znakowanie powinno dotyczyć psów i kotów
Obecnie najbardziej powszechnie utrzymywanymi zwierzętami w Polsce, jako zwierzęta domowe są psy i koty i to również tych zwierząt dotyczy najbardziej zjawisko bezdomności. W raporcie rocznym Głównego Lekarza Weterynarii z wizytacji schronisk dla zwierząt za rok 2020 stwierdzono, że w porównaniu z rokiem 2019 liczba schronisk zwiększyła się o 3 podmioty. Spośród 230 skontrolowanych podmiotów, w 80 przebywały wyłącznie psy, a w 150 psy i koty.
Obecnie najbardziej powszechnie utrzymywanymi zwierzętami w Polsce, jako zwierzęta domowe są psy i koty i to również tych zwierząt dotyczy najbardziej zjawisko bezdomności. W raporcie rocznym Głównego Lekarza Weterynarii z wizytacji schronisk dla zwierząt za rok 2020 stwierdzono, że w porównaniu z rokiem 2019 liczba schronisk zwiększyła się o 3 podmioty. Spośród 230 skontrolowanych podmiotów, w 80 przebywały wyłącznie psy, a w 150 psy i koty.
Ogólnopolska publiczna baza psów i kotów oznakowanych
W celu oznakowania psów i kotów i osiągnięcia założonych celów konieczne jest stworzenie odpowiedniej elektronicznej bazy, w której znajdą się niezbędne dla zapewnienia efektywności dla założonych zadań.
Powinna to być baza prowadzona przez organ administracji państwowej.
Pomimo tego, że obecnie jest kilka baz prowadzonych przez różne podmioty, jednak baza, o której tutaj mowa ma spełnić pewne zadania, w tym konieczne jest obwarowanie sankcją naruszenia przepisów wprowadzających obowiązek dokonywania określonych wpisów. Brak zarejestrowania mikroczipów psów i kotów, wprowadzeniu informacji o dokonaniu obowiązkowego szczepienia przeciwko wściekliźnie i aktualnych danych adresowych opiekuna, a także informacji o prowadzeniu hodowli psów lub kotów powinien stanowić co najmniej wykroczenie.
Ponadto, ważne jest by lekarze weterynarii zostali zobligowani do dokonywania określonych ustawowo wpisów, jak też zgłaszania organom ścigania naruszeń. W tej sytuacji kilka baz o różnym charakterze się nie sprawdzi – konieczne jest zapewnienie organom ścigania łatwego ustalenia czy podmiot zrealizował nałożony nań obowiązek.
Problemem może być stawianie przez obwinionego zarzutu, że brak rejestracji danych wynika z błędu w bazie – takiej sytuacji koniecznie trzeba uniknąć.
Proponowane rozwiązanie, by bazę prowadziła Izba Lekarsko-Weterynaryjna, również nie jest właściwym. Jeżeli w skutek podjętych decyzji legislacyjnych obecna działalność baz zostałby ograniczona, warto wybrać rozwiązanie optymalne, np. prowadzenie bazy przez Ministra lub też przez Inspekcję Weterynaryjna, wzmacniając ten organ w działaniach na rzecz zwierząt.
DANE W BAZIE
Podawanymi danymi nie może być tylko imię i nazwisko opiekuna zwierzęcia, telefon i adres zamieszkania. Wydaje się, że zmiana nr telefonu czy adresu zamieszkania bardzo utrudni ustalenie opiekuna zwierzęcia, a więc opiekun powinien zostać do każdorazowego wprowadzenia zmian. Możliwe, że podanie nr PESEL będzie najwłaściwszym rozwiązaniem.
W przypadku hodowli zwierząt domowych, chce zwrócić uwagę, ze od pewnego czasu toczą się dyskusje na temat właściwego opodatkowania takiej działalności. Nie podejmując tutaj tej kwestii, uważam, że samo rejestrowanie hodowli oraz każdego sprzedawanego zwierzęcia wyeliminuje nielegalne hodowle, które pomimo obowiązujących przepisów są bardzo powszechnie prowadzone na terenie całej Polski. Z mojej wiedzy wynika, że wiele osób w Polsce nie jest świadomych zakazu prowadzenia takich hodowli i dokonuje zakupu zwierząt od hodowców nie spełniających wymogów ustawy. Zwierzęta te niestety często są w złym stanie zdrowia. Obowiązek oznakowania zwierzęcia przed wprowadzeniem go do obrotu pozwoli na uniknięcie tej sytuacji – pierwsza kontrola lekarza weterynarii pozwoli na ujawnienie naruszenia prawa.
Koszty utworzenia i prowadzenia bazy oraz oznakowania zwierząt
Obecnie gminy ponoszą bardzo duże koszty opieki nad zwierzętami bezdomnymi. Pojedynczy koszt oznakowania psa lub kota to około 50 zł i oczywiście w przypadku jednego zwierzęcia jest to koszt jednorazowy, nie jak w przypadku szczepienia przeciwko wściekliźnie, które to szczepienie opiekun psa jest zobowiązany wykonać corocznie. Kosztem będzie więc utworzenie i prowadzenie bazy, zaś koszt oznakowania i wprowadzenia przez lekarza danych pokryje opiekun. Kwota nie będzie wysoka pod warunkiem, że lekarz weterynarii będzie mógł wprowadzić do bazy dane nieodpłatnie.
Nastawienie do znakowania
Nastawienie opiekunów zwierząt do nałożonych obowiązków – brak jest przeciwwskazań w obowiązujących przepisach, również w Konstytucji RP, do nałożenia obowiązku znakowania i rejestrowania zwierząt domowych. Wydaje się, że na terenach wiejskich znakowanie zwierząt nie jest niczym zaskakującym, zaś na ternach gmin miejskich znakowanie jest już popularne dzięki działaniom podejmowanym przez władze gmin.
Nastawienie hodowców psów i kotów do zasady ujawnienia w rejestrze hodowli i każdego wprowadzanego do obrotu psa lub kota – obecnie większość legalnych hodowli znakuje sprzedawane zwierzęta, więc nowe przepisy nie będą stanowić istotnej zmiany. Ponadto, członkom stowarzyszeń zrzeszających hodowców może również zależeć na wyeliminowaniu nielegalnych hodowli.